Dokuların patolojik incelemeye hazırlan işlemler ise son zamanlarda en çok merak edilen konulardan bir tanesidir. Histolojik çalışmalar genellikle Organların Histolojik Kesitlerinin yanı sıra numunelerin histopatolojik yönlerinin detaylı bir şekilde değerlendirmesi için biyolojik dokulardan örnek almasına denmektedir. Fakat hastalıklı doku örneği, histoloji Laboratuvarları’nda belirlenen bazı düzenli işlem sonucunda denetlenmektedir.
Dokuların Patolojik İncelemeye Hazırlanması
Canlıları oluşturan elementlerin histolojisi yapısını, mikroskobik düzeyde olacak şekilde inceleyen bilim dalına denir. Kelime anlamı ise, Yunancadan Türkçeye “Doku Bilimi” olarak geçmiştir. Histolojide ise ana hücrenin temel yapısal birimi özellikleri ve işlevleri incelenir. Histoloji laboratuvarında doku, incelemesi için gereken aşamalar genellikle yedi adımdan oluşmaktadır. Bu aşamalar sırası ile şu şekildedir;
- Tespit (Fiksasyon),
- Suyunu alma (Dehidratasyon),
- Saydamlaştırma,
- Parafinle muamele (Parafinizasyon),
- Blok hazırlama,
- Kesit hazırlama,
- Boyama işlemleri,
Bu yöntemler sırası ile bu şekildedir. Şimdi bu yöntemlerin neler olduğuna detaylı bir şekilde inceleyelim.
Tespit
Dokuların patolojik incelemesinden ilk maddesi Tespittir. Histolojik preparasyon için doku örneğine çok dikkat gösterilmelidir. Belirlenen örneği fiksasyona konma işleminin yapılması gerekir. Öncelikli tespit işleminde mümkün olduğu kadar hızlı olup dokuları bozmadan stabilize etmek gerekir.
Tespit sürecinde çeşitli amaçlara göre farklı solüsyonlar kullanılmaktadır. En yaygın Kullanılan solüsyon “formalin” solüsyonudur.
ideal Tespiti yapmak için %10 konsantrasyon kullanımı yeterli olacaktır. Formalin dışında Kullanılan diğer solüsyonlar başlıca şu şekildedir;
- Yüzde iki olacak şekilde gluteraldehit solüsyonu
- Yüzde 70 ile 90 etanol solüsyonu
- bir diğeri ise Bouin solüsyonu
- Son olarak Zenker solüsyonu
Solüsyon seçimi dokunun özelliğine göre değişiklik göstermektedir. Örneğin yağ bakımında Alkol, zengin dokuları tespit etmek için uygun değildir. Doku hacminin 10 katı miktarında olacak şekilde tespit edilmesi zorunludur. Bunun için de materyalin konulduğu kabın hacminin öncelikle belirlenmesi gerekir.
Suyunu Alma (Dehidratasyon)
Dokuların patolojik incelemesinden bir diğeri ise dehidratyondur. Dokunun mikrotom yardımıyla işlenmesi ise genellikle mikron kalınlıkta kesilebilmesi için dokunun sert olması halinde gerçekleşebilir. Bu amaçla İlk olarak, su dokudan alınır ve ardından alkol ile değiştirilir. Sonrasında Alkolü alın ve ksilen ile değiştirilir. Son işlemde ise ksilen ise parafin ile değiştirilir.
her adımda tutma süresi doku tipine göre değişiklik göstermektedir. Bunun yanı sıra boyama yöntemi de aynı şekilde değişiklik gösterir. Bu periyot yaklaşık olarak 15 dakika ile 1 saat arasında değişiklik göstermektedir.
Saydamlaştırma
Dokuların patolojik incelemesinden bir diğeri ise saydamlaştırmadır. Kesit almadan önce yapmanız gereken işlem ise alkolün yerine ksilol geçirmedir. ksiloldokuyu sağlamlaştırmanın yanı sıra yağları etirmektedir. Kısaca dokunun özelliklerine bağı olarak değişiklik gösterir.
Parafinizasyon
Parafinizasyon aşamasında ise dokular parafinin özelliklerine uygun olacak şekilde 58 ile 65 derecede bulunan sıcaklığa göre 2 saat içerisinde bekletilir. Bu şekilde ksliol yerine parafin geçer. Fakat bunu yaparken kemik örnekleri içine kalsiyum almaktadır. Bu sayede kemik örnekleri yumuşatılır. Bunların yanı sıra işlemi yapmak için özel olarak hazırlanmış %5 oranındaki formik asit, %8 oranında HCl ve %10’luk formik asit karışımının kullanılması gerekmektedir. Kısaca bu işleme Parafinizasyon denilmektedir.
Blok hazırlama
Blok hazırlamada ise dokuların kesilmesini istenilen bölgenin alt ksıma gelecek şekilde parafinin içerisine gömülmesi gerekmektedir. Son aşamada ise detaylı bir şekilde hazırlanan Bloklar kesime hazır hale getirilir.
Kesit Hazırlama
Dokuların patolojik incelemesinden bir diğeri ise kesit hazırlamadır. Kesit hazırlama işlemi ise dokunan içerisinde olan parafini blok miktotom olarak bilinen dilimleyici sayesinde kesilir. Kesilen dilimlerin yayılması ise 30 ile 40 derecede bulunan sıcaklıktaki benmari usulü ve kıvrılan dokuların dengeli bir şekilde yayılmasını sağlamaktadır.
Boyama
Doku kesiti ilk olarak Lam’ın üzerine koyulur. Fakat boyanabilmesi için parafinden tamamı ile kurtulması gerekir. Bunun yanı sıra dokuyu saydamlaştırıp parafinden temizlemek için 1.5 saat boyunca ksilolde tutulması gerekir. Alkol serilerinden de geçildikten sonra boyama işlemi yapılmaya başlanabilir. Işık mikroskobunu kullanılsa bile histolojik yapısını ayırt etmek zordur. Bu yüzden boyama işleminin yapılması gerekir. Son olarak boyama işleminde hücre ve dokuların farklı tutulmasına dayanmaktadır.
Doku Fiksasyonu
Dokuların patolojik incelemesinden sonuncusu ise doku fiksasyondur. Genel olarak baktığımız zaman, dokuların vücuttan alınıp gerekli koşullarda incelenmesine denmektedir. Bunun yanı sıra dokunun bütünlüğünü bozmadan saklanmasına da yardımcı olmaktadır.
